نتایج بدرفتاری با طبیعت؛
برای شرایط مختلف جوی خویش را آماده نماییم
به گزارش گل بخر به اعتقاد دبیر ستاد توسعه فناوری های آب، خشكسالی، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری قطعا نمی توانیم اعلام نماییم وارد دوره ترسالی و یا خشكسالی شده ایم، ولی می توان اعلام نمود كه ما با طبیعت بگونه ای بد، غیر طبیعی، بخشی و غیر علمی رفتار كردیم كه سبب به هم خوردن سیستم شده و سیلی كه در استان لرستان شاهدیم نتیجه بارش در این استان طی هفته گذشته بوده كه حدود ۱۲۰ تا ۱۶۰ میلی متر یعنی حدود یك سوم متوسط بارندگی های استان بوده است و باید خویش را برای شرایط مختلف جوی آماده نماییم.
دكتر نادرقلی ابراهیمی در گفتگو با ایسنا، با اشاره به اثرات تغییر اقلیم در زمین، اظهار داشت: تغییر اقلیم در همه جهان همچون ایران رخ داده است و این تغییرات، مجموعه شرایط اقلیمی همچون ریزش های جوی، میزان بارش ها و سرما و گرما را تحت تأثیر قرار داده است.
وی افزود: از آن جایی كه قسمت اعظم كشور ایران از نظر تقسیم بندی اقلیمی در منطقه خشك و نیمه خشك جهان قرار دارد، زمان ریزش های جوی در فصول مختلف تغییر یافته، ضمن آنكه ریزش هایی كه رخ می دهد، با شدت های زیاد در مدت كم است.
ابراهیمی تصریح كرد: بعنوان مثال در استان لرستان در خلال هفته گذشته بارشی به میزان حدود ۱۲۰ تا ۱۶۰ میلی متر رخ داده است و این میزان زیاد است و حدود یك سوم متوسط بارندگی های استان است.
دبیر ستاد توسعه فناوری های آب و خشكسالی معاونت علمی در پاسخ به این سؤال كه آیا وارد دوره ترسالی و یا خشكسالی شده ایم، تصریح كرد: در این حوزه هیچ كس قطعا نمی تواند اظهار نظر كند، ولی آنچه كه می توان بر روی آن صحه گذاشت، مبحث تغییر اقلیم و ایجاد شرایط غیر عادی جوی است كه در كل كره زمین با دخالت های بی جای بشر و به هم خوردن تعادل هیدرولوژی و اقلیم در حال رخ دادن است.
وی تصریح كرد: ما بر این اساس باید خویش را برای شرایط مختلف جوی آماده نماییم كه یكی از اثرات بارز آن وقوع سیل است. ماه گذشته سیل در سیستان و بلوچستان رخ داد و الان شاهد وقوع سیل در استان لرستان هستیم.
به قول ابراهیمی در بارش های استان سیستان و بلوچستان، كرمان و هرمزگان در مدت زمان كمی حدود ۷۰ تا ۱۳۰ میلی متر بارندگی رخ داد و بر اثر این بارش ها تعداد زیادی از شهرها و روستاهای این استان ها تحت تأثیر اثرات مخرب سیل قرار گرفتند. در شرایطی كه با وجود "هوتك ها" و "خوشاب ها" كه دانش پرارزش و فناوری بالای نیاكان ما در بلوچستان هستند و متاسفانه به بوته فراموشی سپرده شده و تخریب شده اند، سیل به جای نعمت به نقمت تبدیل شد.
وی افزود: در جنوب شرق كشور دانش و فناوری بومی به نام "هوتگ" و "خوشاب" وجود داشت. این ها گودال های بزرگی هستند كه به صورت سنتی آب سیلاب ها را از راه شق نهرها جمع آوری و آب ها را به دل زمین هدایت كرده و از این طریق تغذیه طبیعی سفره های زیر زمینی با سیلاب انجام می شود و از جانب دیگر آب كشاورزان و احشام را تأمین می كردند، ولی به خیلی از این فرصت ها توجه نشده و از بین رفته اند كه البته با هماهنگی مدیران مربوط در استان مبحث احیای این سازه ها با مشاركت مردم و از راه شركت های دانش بنیان در دست پیگیری است.
بارش های حدی چالش جدید كشور
ابراهیمی با اشاره به اینكه هم اكنون بارش های حدی به صورت غیر عادی رخ می دهد و شرایط جدیدی را برای كشور بوجود آورده است، اظهار داشت: در مورد رودهای "كشكان" و "خرم رود" در استان لرستان و ادامه آنها كه حدود ۱۰ تا ۱۲ میلیارد لیتر آب را وارد استان خوزستان می كند، بحث مدیریت آب و ساماندهی رودخانه ها و حوضه های آبخیرداری و توجه به بالادست بسیار مهم می باشد.
دبیر ستاد توسعه فناوری های آب و خشكسالی معاونت علمی افزود: در این راستا در این ستاد مطالعات پرارزش و كاربردی در زمینه پهنه بندی و تهیه نقشه های سیل مناطق مختلف كشور همچون "لرستان"، "گلستان" و "خوزستان" داشته ایم و نقشه های پهنه بندی مناطق سیلابی با دوره بازگشت ۵۰ ساله را تهیه و عرضه كرده ایم و این فرصت را داشتیم و داریم كه بر مبنای سطح ارتفاع آب در دوره های بازگشت ۵۰ ساله مشخص نماییم كه تا چه حدودی حریم رودخانه ها رعایت و عملیات آبخوان داری، پخش سیلاب و آبخیزداری صورت گیرد تا مشكلات ناشی از سیل به حداقل رسیده و یا رخ ندهد.
وی با تاكید بر اینكه برای مقابله با سیل راهكارهای علمی وجود دارد، تصریح كرد: مهمترین چالش بارش های شدید برای مراتع كشور، فرسایش آبی است.
ابراهیمی با اشاره به اینكه ما در كنار فرسایش "بادی"، فرسایش "آبی" هم داریم، اظهار داشت: فرسایش آبی باعث می شود كه خاك حاصلخیز زراعی و مرتعی كشور از دست برود، در حالیكه دوره بازتولید و تجدید حیات خاك حاصلخیز چند ده سال و گاها ۱۰۰ ساله است تا یك سانتی متر خاك زراعی تولید شود.
وی افزود: از جانب دیگر به علت عدم مدیریت صحیح در حوضه آبخیز سبب شده كه پوشش های گیاهی از دست برود. پوشش گیاهی از هر نوع چه به صورت بوته ای و چه به صورت درختی در زمان بارندگی به صورت اسفنج عمل می كند و آب را جذب كرده و اجازه ایجاد رواناب ها را نمی دهد.
به قول وی، در صورتیكه پوشش گیاهی نباشد، به سرعت ایجاد رواناب می كند و در نتیجه فرسایش رخ می دهد و خاك زراعی و مرتعی پرارزش ما از دست خواهد رفت.
دبیر ستاد توسعه فناوری های آب و خشكسالی معاونت علمی اضافه كرد: در استان سیستان و بلوچستان بعضی فرسایش های خندقی شدید به نام "گرگرو" وجود دارد و در سیلاب های اخیر این گرگروها به علت بارش های شدید آنقدر عمیق و تعریض شده اند كه قسمت اعظم خاك زراعی در حاشیه و بستر را از منطقه خارج كرده و یا به سمت دریای عمان هدایت می كنند و این امر شرایط مورفولوژی منطقه را تغییر داده و از نظر زیست محیطی تغییرات عمده ای را بوجود آورده است.
پیشنهاد برای مدیریت بحران آبی
دبیر ستاد توسعه فناوری های آب و خشكسالی به بیان راهكارهای مدیریت منابع آب پرداخت و اظهار داشت: استفاده از انواع روش های بیولوژیكی، مكانیكی، آبخیزداری، پخش سیلاب و آبخوان داری و حفظ رطوبت خاك در حوضه های بالادستی همچون راهكارهای مدیریت منابع آب است و در صورت جاری شدن سیل هم می توان با استفاده از ظرفیت های خشكه رودها، هم قسمت اعظمی از رواناب ها را مهار كرد.
ابراهیمی، راه اندازی سدهای زیر زمینی و راه اندازی سازه های كوچك آبخیزداری را از دیگر راهكارهای كنترل سیل دانست و اظهار داشت: علاوه بر آن باید پوشش گیاهی در بالادست با روش هایی چون بذرپاشی با پهپاد و یا از راه جوامع محلی و مرتع داران با بوته كاری تقویت شود.
وی تضمین پایداری این روش ها در مدیریت سیلاب را در گرو اجرای آن توسط مردم دانست و اظهار داشت: اگر دستگاه های متولی دولتی هر چند كه بزرگترین اقدامات را انجام دهند، اما جوامع محلی در برنامه ریزی و اجرای آن مشاركت نداشته باشند، بطور قطع برنامه های كنترل سیل به هدف نخواهد رسید و پایدار نمی ماند.
نقش تالاب های خشك در كنترل سیل
دبیر ستاد توسعه فناوری های آب و خشكسالی در مورد نقش تالاب های خشك در مهار سیل، اظهار داشت: یكسری تالاب های طبیعی مانند گاوخونی، بختگان، میقان و یا دریاچه ارومیه بخش عمده ای از رواناب های ناشی از سیل را جذب می كنند، ولی شرایط رخ داده به علت بر هم خوردن نظام حوزه آبخیز بگونه ای است كه بخش عمده ای از سیلاب به این نواحی نمی رسند و یا اگر به این تالاب ها برسند، در طول مسیر شرایطی ایجاد می شود كه انتظارات ما برآورده نمی گردد.
ابراهیمی افزود: به صورت طبیعی اغلب دشت ها و تالاب های استان خوزستان با مسائل مختلفی روبرو هستند كه فعالیتهای غیر متعارف برون و درون كشور این تالاب ها را خشك و به كانون های ریز گرد تبدیل نموده است. با اینكه با همت مردم و بخش های اجرایی طی سه سال قبل یكی از بزرگترین كانون های گرد و غبار در جنوب شرق اهواز كنترل و مدیدیت شد.
وی ایجاد انواع سازه ها با كاركردهای غیر متعارف با شرایط هیدرولیكی در رودخانه ها و تصرف حرایم رودها و انحراف آب را همچون علل ایجاد تخریب ناشی از رفتار سیل نام برد و اظهار داشت: ما نمی توانیم با آب، بازی كنیم؛ بلكه باید با آب بگونه ای رفتار نماییم كه شرایطی ضد نظام طبیعی ایجاد نشود. ولی هم اكنون ما با طبیعت بگونه ای بد، غیر طبیعی، بخشی و غیر علمی رفتار كرده ایم كه سبب به هم خوردن سیستم شده است. هر چند هنوز دیر نیست و می توانیم با استفاده از دانش بومی و نوین و كاركرد عقلانیت به دور از تعصبات بخشی و در یك نگاه جامع همه اجزا را در چارچوب طرح جامع مدیریت حوزه آبخیز با هم و مكمل هم دیده و به یاری خدا و همت والای مردم ایران طرحی نو در اندازیم.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب