سوپ باله كوسه با طعم انقراض!
به گزارش گل بخر هرمزگان تصاویری كه این روزها مقارن با روز خلیج فارس از شكار چند كوسه ماهی در فضای مجازی انتشار یافت، تقریباً هرروز در قسمتی از سواحل جنوبی كشورمان اتفاق می افتد.
محسن رضائی عطاقلی پور، مدیرعامل موسسه حفاظت از محیط زیست قشم در گفتگو با ایسنا با اشاره به اینکه این مؤسسه یک مؤسسه غیردولتی و غیرانتفاعی فعال در حوزه حفاظت از تنوع زیستی خلیج فارس است، اظهار نمود: آب های شمال غرب اقیانوس هند، من جمله خلیج فارس و دریای عمان، زیستگاه بیشتر از ۱۵٪ از تمام گونه های شناخته شده ماهیان غضروفی در جهان است.
وی افزود: این یعنی ۱۸۰ گونه از انواع کوسه ماهیان، سفره ماهیان و کمیراها، که بیشتر از نیمی ازاین گونه ها در فهرست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) بعنوان گونه های در معرض خطر طبقه بندی شده اند؛ بااین وجود، متأسفانه این منطقه بسیار مهم توسط کشورهایی احاطه شده که بعضی از آنها، ازجمله ایران، در زمره کشورهایی هستند که بیشترین میزان صید کوسه ماهیان و سفره ماهیان در سراسر جهان را بر عهده دارند.
صید کوسه ماهیان؛ معضلی جهانی
مدیرعامل موسسه حفاظت از محیط زیست قشم با اشاره به اینکه مبحث صید کوسه ماهیان و سفره ماهیان مساله ای تنها مربوط به کشور ایران نبوده و متأسفانه این مورد الان در سرتاسر جهان به یک معضل تبدیل گشته است، افزود: بااین وجود ایران طبق آمار رسمی که به سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (فائو) عرضه کرده، در خلال تقریباً یک دهه بیشتر از ۱۸۰ هزار تن از انواع کوسه ماهیان و سفره ماهیان را در آب های خلیج فارس و دریای عمان صید کرده است. این آمار، کشور ما را در میان ۲۶ کشوری قرار می دهد که بیشترین سهم صید کوسه ماهیان و سفره ماهیان در سرتاسر جهان را بر عهده دارند.
وی افزود: برخلاف ماهیان استخوانی که تخم گذار بوده و در هر بار زادآوری تعداد زیادی تخم تولید می کنند، اغلب ماهیان غضروفی زنده زا هستند و در هر بار زادآوری تنها تعداد انگشت شماری بچه به دنیا می آورند. حتی آن هایی که تخم گذار هستند، هر بار تنها تعداد محدودی تخم می گذارند. بنابراین جمعیت کوسه ماهیان و سفره ماهیان آهنگ رشد مختصری نسبت به خیلی از آبزیان دیگر دارد و این سبب می شود صید بی رویه تاثیر بسیار مخربی بر روی جمعیت آنها بگذارد.
سوپ باله کوسه با طعم انقراض!
این فعال زیست محیطی در مورد نحوه صید ماهیان غضروفی در جنوب ایران بیان نمود: همانند سایر نقاط جهان، صید سفره ماهیان و کوسه ماهیان در ایران به دو صورت صید هدف و صید ضمنی صورت می گیرد. صید هدف کوسه ماهی ها و بعضی از سفره ماهی ها (همانند بعضی از wedgefish ها که در میان صیادان جنوب کشور با نام سوس شناخته می شوند) غالباً با هدف صادرات و مشارکت در تجارت باله کوسه صورت می پذیرد.
رضائی عطاقلی پور اضافه کرد: باله های پشتی و دمی این ماهیان معمولاً به شکل غیرقانونی به کشورهای عربی و ازآنجا به هنگ کنگ صادر می شود تا برای تهیه غذایی گران قیمت معروف به سوپ باله کوسه استفاده شوند. باآنکه مسیرهای این تجارت غیرقانونی و گردش مالی آن هنوز به شکل کاملی در کشورمان مطالعه و کمی نشده است، اما فائو در گزارشی در سال ۲۰۰۹ میلادی عنوان کرده که باله های کوسه قاچاق شده از ایران به کشور امارات متحده عربی با قیمتی بین ۴ تا ۴۰ دلار آمریکا به ازای هر کیلو، بسته به اندازه و کیفیت باله ها، معامله می شود.
وی خاطرنشان کرد: در کنار مبحث تجارت باله کوسه، گوشت کوسه ماهی ها و سفره ماهی ها هم در طول نوار ساحلی جنوبی کشور به صورت خشک شده و همینطور برای تهیه غذاهایی همچون پودنی (غذایی که با گوشت انواع کوسه های کوچک همچون کوسه خاکستری بینی باریک، کوسه شیری، کوسه چانه سفید و کوسه پوزه محکم) تهیه می شود و همینطور تهیه حلیم سفره ماهی استفاده می شود.
صید ضمنی، خطری بزرگ تر برای گونه های در حال انقراض
این فعال زیست محیطی عنوان کرد: شکل دیگر صید این آبزیان در معرض خطر انقراض صید ضمنی آن هاست؛ بدین مفهوم که صیاد به دنبال صید آبزیان دیگر به دریا می رود اما در تور یا قلاب خود به صورت اتفاقی انواع کوسه ماهیان و سفره ماهیان را هم صید می کند.
رضائی عطاقلی پور افزود: صید ضمنی این ماهیان خطر به مراتب بزرگ تری را برای جمعیت هایشان ایجاد می کند، چونکه وقتی یک گونه آبزی بعنوان صید هدف صید می شود، نهادهای ذی ربط می توانند با تنظیم بازار و کنترل زنجیره ارزش تولید محصولات، مسیرهای تجارت و میزان صید آنرا کنترل کنند. اما برخی کوسه ماهیان و تقریباً اغلب سفره ماهیان دارای ارزش تجاری نیستند و وقتی به مقدار زیاد در تورهای صیادی گرفتار می شوند صیادان آنها را دور می ریزند.
وی تصریح کرد: صید ضمنی نه تنها سهم بیشتری از صید این ماهیان در معرض خطر انقراض را نسبت به صید هدف در بر می گیرد، بلکه آمار دقیقی هم از آن در دست نیست و همینطور نمی توان با مهندسی زنجیره ارزش محصولات شیلاتی میزان صید آنرا کنترل کرد.
انگشت افترا به سمت صیادان صید ترال یا روش های مدیریت صید
مدیرعامل موسسه حفاظت از محیط زیست قشم در پاسخ به این سوال که آیا صید ترال تهدیدی برای گونه های کمیاب و در حال انقراض خلیج فارس به حساب می آید یا خیر، اظهار داشت: البته که صید ترال، بخصوص ترال کف، یکی از مخرب ترین شیوه های صیادی است؛ چونکه نه تنها به صورت غیرانتخابی تمام آب زیان را در مقطعی از عمق، صید می کند بلکه عملاً با شخم زدن بستر دریا زیستگاه های کف را که بخش اعظمی از حیات دریا بدان وابسته است، تخریب می کند. اما بااین وجود ما نباید انگشت افترا خویش را به سمت یک روش خاص از صید یا صرفا به سمت قشر صیادان بگیریم.
رضائی عطاقلی پور با تاکید بر اینکه صیادی، معیشت هزاران نفر از هم وطنانمان در طول سواحل جنوبی و شمالی کشورمان را تأمین می کند، اظهار نمود: حذف کامل صید و یا به حداقل رساندن و محدود کردن آن به چند روش صیادی خاص که کمترین صدمه را به تنوع زیستی دریا می رسانند (همانند صید با قلاب) حالت ایده آلی است که البته دور از دسترس نبوده و خیلی از کشورهای دنیا توانسته اند کم وبیش به آن برسند، یا لااقل به خوبی در آن مسیر گام بردارند. اما در کنار آن باید به دنبال روش های معیشتی جایگزین و حامی محیط زیستی برای آن دسته از صیادان که مقرر است پیشه صیادی را کنار بگذارند فراهم نماییم.
وی اضافه کرد: اساسا اگر زیرساخت های لازم و مشاغل جدید و ایمن تر فراهم شوند هیچ کس حاضر نیست با مشکلات و خطرات فراوان دست وپنجه نرم کند، پا به دریا بگذارد و ساعت ها یا گاهی روزها دور از خانواده پی کسب صیدی باشد که روزبه روز مقدار آن کمتر می شود و هیچ تضمینی برای به دست آوردنش نیست. بدون فراهم کردن چنین زیرساخت هایی، نمی توانیم صیادی را که معیشتش به صیادی گره خورده، سرزنش نماییم که چرا یک گونه در معرض خطر انقراض را صید کرده است، این به هیچ وجه عادلانه نیست.
مدیرعامل موسسه حفاظت از محیط زیست قشم خاطرنشان کرد: حتی تحت فشار قرار دادن جامعه محلی با قانون های منع کننده کارساز نیست و می بینیم که همیشه تخلف صورت می گیرد، مخصوصاً در حوزه دریا که غیرقابل کنترل تر است.
وی افزود: صیادی غیرقانونی، گزارش نشده و تنظیم نشده (IUU fishing) در همه جای دنیا بخش مهمی از میزان کل صید کشورها را به خود اختصاص می دهد، بااین وجود آمار دقیقی از میزان آن در دسترس نبوده و کشور ما هم از این مورد مستثنا نیست.
این فعال زیست محیطی تصریح کرد: صیادهای غیرمجاز به صورت شبانه روزی در خلیج فارس و دریای عمان در حال صید هستند و آمار صیدشان هیچ وقت توسط مراجع دولتی به سازمان های بین المللی گزارش نمی گردد. باید این واقعیت را پذیرفته و چاره ای برای آن پیدا نماییم که وابسته به استفاده از روش های دقیق علمی و فنی باشد.
جریمه های میلیونی، چاره بی نتیجه بحران صید کوسه ماهیان
رضائی عطاقلی پور بیان در پاسخ به این سوال که آیا وضع قوانین مربوط به دریافت جریمه می تواند جلوی بحران صید کوسه ماهیان را بگیرد یا خیر، اظهار داشت: طبق آنچه در ردیف یک، رده آبزیان و سخت پوستان در جدول مربوط به بند چ قانون شکار و صید مصوب شده، جریمه تعیین شده برای صید کوسه ماهیان مبلغ ۳۰ میلیون تومان است.
وی اظهار نمود: طبق آمار رسمی اعلام شده از سوی ایران به فائو در میان سال های ۱۹۹۷ تا ۲۰۱۳ میلادی (یعنی مدت ۱۶ سال) بیشتر از ۱۸۰ هزار تن کوسه ماهی از آب های جنوبی ایران صید شده است. این آمار اساسا نمی تواند میزان صید غیرمجاز را در بر بگیرد، ضمن اینکه این آمار تنها متعلق به صید کوسه ماهیان بوده و مقدار صید سفره ماهیان از آن حذف گردیده است.
مدیرعامل موسسه حفاظت از محیط زیست قشم افزود: اما اگر خوش بین باشیم و فرض نماییم این مقدار کل صید است و با تصوری محال هر کوسه ماهی در این آمار به صورت متوسط ۱۰۰ کیلوگرم وزن داشته، بااینکه می دانیم کوسه هایی با چنین وزنی بسیار به ندرت در طبیعت دیده و صید می شوند؛ در خلال این مدت بیشتر از یک میلیون و ۸۰۰ هزار کوسه ماهی صید شده که اگر آنرا در مقدار جریمه تعیین شده برای صید هر کوسه ماهی ضرب نماییم، مبلغ جریمه معادل حدود ۵۴ تریلیون تومان خواهد بود که باید توسط دولت از صیادانی وصول می شده که مسئول صید این مقدار کوسه ماهی بوده اند اما طبیعتاً هیچ وقت چنین اتفاقی نیفتاده و عملاً وضع قانون و تعیین جریمه بی نتیجه مانده! و این تنها مثالی از قوانین مربوط به صید کوسه ماهیان در سطح ملی است.
رضائی عطاقلی پور اضافه کرد: در سطح بین المللی هم ایران عضو کنوانسیون تجارت بین المللی گونه های در معرض خطر گیاهان و حیوانات (CITES)، کنوانسیون حفاظت از گونه های مهاجر وحشی (CMS) و کمیته صید تن ماهیان اقیانوس هند (IOTC) است که هر یک قوانین و دستورالعمل هایی خویش را برای مدیریت صید و تجارت انواع کوسه ماهیان و سفره ماهیان دارند و طبیعتاً ایران با عضویت در این معاهدات اجرای آنها را پذیرفته است.
وی در مورد راه کارهای ممکن برای مدیریت صید و تجارت ماهیان غضروفی اضافه کرد: در این خصوص روش های مؤثری وجود دارند که آزموده شده و جواب گرفته اند؛ از این رو ما نیازمند اتکا به دانش متخصصین و مدیریت صحیح هستیم تا بتوانیم معضل صید گونه های در معرض خطر انقراض در خلیج همیشه فارسمان را حل نماییم.
گردشگری و آبزی پروری؛ جایگزینی مناسب برای صیادی
این فعال زیست محیطی وی کاهش میزان فعالیتهای صید و صیادی همگام با جایگزین کردن مشاغل جایگزین برای صیادان را یکی از طریق های مؤثر در مدیریت صید و تجارت ماهیان غضروفی عنوان نمود و اضافه کرد: سواحل جنوب کشور ما مملو از زیبایی ها و جاذبه های طبیعی است که می تواند زمینه مناسبی برای توسعه گردشگری مسئولانه باشد و به صورت مستقیم و غیرمستقیم مشاغل زیادی را برای جوامع محلی به وجود آورد.
رضائی عطاقلی پور با اشاره به اینکه آبزی پروری گزینه دیگری است که کشورها برای رونق فعالیتهای شیلاتی و بعنوان جایگزین مناسبی برای صید و صیادی برگزیده اند، عنوان کرد: هر روشی که استفاده می شود باید همراه با مطالعه باشد تا زیان های دیگری را به منابع طبیعی وارد نکند. برای مثال استخرهای پرورش میگو در جزیره قشم که بعضی از ژئوسایت های تنها ژئوپارک کشورمان را تحت تاثیر قرار داد، یکی از کارهای بدون مطالعه ای بود که در این حوزه صورت گرفت و این در شرایطی است که معیشت تعداد زیادی از مردم جزیره قشم به این ژئوسایت ها وابسته است.
وی افزود: مثال دیگر اینکه باآنکه ما در یک کشور خشک با منابع محدود آب شیرین زندگی می نماییم، اما در تولید گونه سردابی آب شیرین همچون قزل آلا سرمایه گزاری نموده و به یکی از موفق ترین کشورهای تولیدکننده قزل آلا در جهان تبدیل گشته ایم درحالی که در بخش آبزی پروی دریایی باوجود ظرفیت های فراوان موجود هنوز حرف چندانی برای گفتن نداریم.
این فعال زیست محیطی تصریح کرد: درست است که تکثیر آبزیان دریایی به مراتب سخت تر از آبزیان آب شیرین است، اما تجربه های گذشته نشان داده اند، هر زمان به نیروی کار جوان و متخصص اعتماد کرده و زیرساخت های لازم را در اختیارشان قرار داده ایم غیر ممکن ها را ممکن ساخته اند. تکثیر و پرورش موفق و اصولی آبزیان دریایی به شکلی پایدار از مهار کردن انرژی هسته ای یا فرستادن ماهواره به فضا سخت تر نیست. اگر ما از عهده آن کارها برآمدیم، از عهده این هم برخواهیم آمد.
مدیریت روش های صید با ایجاد تغییرات ساده در ادوات صیادی
رضائی عطاقلی پور راه دیگر کنترل میزان صید کوسه ماهیان و سفره ماهیان در آب های جنوبی کشورمان را مدیریت روش های صید دانست و بیان نمود: نمی توان صید ترال یا هریک از روش های دیگر صید را به یک باره حذف نمود اما امروزه در خیلی از نقاط دنیا با ایجاد تغییرات ساده در تورها و ادوات صیادی از به دام افتادن گونه های در معرض خطر دریایی جلوگیری به عمل می آید.
وی افزود: برای مثال دستگاه هایی را در میانه تور ترال تعبیه می کنند تا گونه های در معرض انقراض مانند لاک پشت های دریایی، کوسه ماهی ها و سفره ماهیان را از تور خارج کند. اتفاقاً صیادان از این روش ها استقبال می کنند. صیادی که برای صید میگو توسط تور ترال به دریا می رود دوست دارد تورش پر از میگو شود و نه انواع سفره ماهی هایی که باآنکه ارزش تجاری و اقتصادی ندارند، اما اغلب در معرض خطر انقراض قرارگرفته اند و همینطور ازلحاظ اکولوژیکی دارای ارزش بسیاری هستند.
مدیرعامل موسسه حفاظت از محیط زیست قشم اظهار نمود: امروزه به کمک فناوری، دستگاه های ساخته شده که با اتصال به ادوات صیادی و ارسال پالس های الکتریکی و فیلدهای مغناطیسی که تنها توسط گروه خاصی از آبزیان قابل درک هستند آنها را از اطراف تور فراری می دهند. استفاده از این روش الان در بعضی نقاط جهان برای دور کردن سفره ماهی ها و کوسه ماهی ها از ادوات صیادی همچون لانگ لاین (قلاب های طویل)، تور گیل نت (گوشگیر) و تور ترال با موفقیت عمل کرده اند.
اره ماهیان و کوسه نهنگ ها، ساکنان منقرض شده خلیج فارس
رضائی عطاقلی پور با اشاره به اینکه صید ماهیان غضروفی در آب های جنوبی کشورمان پیشینه ای تاریخی دارد، خاطرنشان کرد: اگر بزودی اقدامی جدی برای حفاظت از این آبزیان منحصربه فرد نکنیم خیلی زود آنها را از دست خواهیم داد. الان بعضی از گونه های منحصربه فرد غضروف ماهیان برای همیشه در آب های جنوبی ما منقرض شده اند و وضعیت برخی گونه های دیگر در وضعیت بحرانی قرار دارد.
وی افزود: بعنوان مثال سه گونه از اره ماهیان، که آنها را بعنوان در معرض خطرترین ماهیان دریایی در کل جهان می شناسیم، تا چند دهه گذشته در آب های جنوبی کشورمان مشاهده می شدند، اما الان در این منطقه از جهان به کلی منقرض شده اند. بعضی از این اره ماهیان تا حدود هفت متر رشد می کرده اند و پوزه اره مانند آنها طولی بیشتر از یک متر داشته و تنها دلیل صید این ماهی ها استفاده از پوزه اره مانندشان بعنوان ابزار دکوری بوده و هنوز می توان در خانه های صیادان قدیمی اره های بی روح این آبزیان اعجاب انگیز را مشاهده کرد که بر روی دیوار آویزان شده اند و این در شرایطی است که دیگر ما و نسل های آینده مان هیچ وقت نخواهیم توانست این موجودات اعجاب انگیز را در آب های خلیج فارس ببینیم.
این فعال زیست محیطی تصریح کرد: یکی دیگر از گونه های منحصربه فردی که زمانی به فراوانی در جنوب ایران یافت می شد کوسه نهنگ است که در بین مردم جنوب با نام کولی کر (به مفهوم کوسه کَر) شناخته می شود. این ماهی بعنوان بزرگ ترین ماهی زنده جهان شناخته می شود که طول آن گاهی به بیشتر از ۲۰ متر هم می رسد.
رضائی عطاقلی پور اضافه کرد: در مستند صید کولی کر به کارگردانی حمیدرضا احمدی لاری که در سال ۱۳۵۴ تا ۱۳۵۵در بندر سلخ قشم ساخته شده، می بینیم که صیادهای محلی سلخ تنها در چند ساعت دریانوردی، دو کوسه نهنگ غول پیکر را صید می کردند. تنها دلیل صید این بزرگ ترین ماهی جهان جدا کردن کبد آن برای تهیه روغن کوسه بوده است. امروزه باآنکه هنوز می توانیم جوامع بزرگی از گروه های تغذیه کننده کوسه نهنگ ها را در آب های جنوبی خلیج فارس همچون آب های اطراف کشور قطر مشاهده نماییم، اما غول دریایی زیبا و منحصربه فرد در آب های جنوبی ایران حالا به ندرت مشاهده می شود.
گونه های دریایی؛ مغفول مانده از حساسیت های زیست محیطی
وی افزود: نکته مهم در مورد حفاظت از گونه های دریایی این است که چون ما انسان ها ارتباط نزدیکی با محیط دریا نداریم، جامعه از وضعیت تنوع زیستی اعجاب انگیز آن خبر ندارد و به ندرت نسبت به آن حساس می شود.
مدیرعامل موسسه حفاظت از محیط زیست قشم اظهار داشت: امروزه به لطف فعالین حوزه حیات وحش خشکی، جامعه نسبت به آن بسیار آگاه شده، برای مثال ما می دانیم که در ایران چهار گربه سان بزرگ داشته ایم که حالا دو عدد از آنها (شیر ایرانی و ببر هیرکانی) را از دست داده ایم. و یا می دانیم وضعیت یوزپلنگ آسیایی بحرانی است و پلنگ ایرانی هم در وضعیت در معرض خطر قرار دارد. بگونه ای که اگر مثلاً یک پلنگ، یوز یا خرس شکار شود، در جاده تصادف کند یا مورد آزار و اذیت قرار بگیرد بلافاصله جامعه به آن واکنش می دهد.
رضائی عطاقلی پور افزود: اما چند درصد از مردم می دانند شکارچیانی باستانی، متعلق به زمانی حتی قبل از حضور دایناسورها بر روی کره زمین، در خلیج فارس وجود دارند که اگر فرصت رشد کردن پیدا کنند گاهی آن قدر بزرگ می شوند که به زحمت می توان آنها را پشت یک کامیون جا داد؟ چند نفر می دانند چندگونه از این آبزیان اعجاب انگیز الان برای همیشه در سواحل جنوبی کشورمان منقرض شده اند و چه تعداد اگر فکری به حال آنها نکنیم بزودی منقرض خواهند شد؟
وی تصریح کرد: تصاویری که این روزها مقارن با روز خلیج فارس از شکار چند کوسه ماهی در فضای مجازی انتشار یافت، تقریباً هرروز در قسمتی از سواحل جنوبی کشورمان اتفاق می افتد. کافی است در اینستاگرام کلیدواژه هایی همچون #کوسه، #سفره ماهی، #پو و یا #کولی را جستجو کنید تا به مثال های بی شماری بربخورید و زمانی که همه آن تصاویر دل خراش را نظاره می کنید به این فکر کنید که ۹۹٪ صیادان ازآنچه صید می کنند عکس نمی گیرند و در شبکه های اجتماعی نمی گذارند.
خلیج فارس بدون میراث طبیعی اش ارزشی برای افتخار نخواهد داشت
این فعال زیست محیطی اظهار نمود: خلیج فارس هم بخشی از سرزمین ماست، ما آنرا فارس می نامیم و نسبت به فارس بودنش تعصب داریم اما باید بدانیم بدون میراث طبیعی اش دیگر ارزشی نخواهد داشت تا بدان افتخار نماییم.
رضائی عطاقلی پور اضافه کرد: همان گونه که جنگل های هیرکانی بدون ببر و دامنه های زاگرس بدون شیر چیزی کم دارد، خلیج فارس هم بدون کوسه ماهیان و سفره ماهیانش چیزی کم خواهد داشت. باید مواظب ببرها و شیرهای خلیج فارس هم باشیم. ازنظر من هنوز دیر نشده و با یک اقدام همه جانبه و مشارکت بین نهادهای دولتی، دانشگاهیان، سازمان های مردم نهاد و مهم تر از همه جوامع محلی می توانیم تنوع زیستی خلیج همیشه فارس، این میراث ملی گران بها را نجات دهیم.
منبع: گل بخر
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب