به بهانه روز بین المللی زیست كره؛
تهدیداتی که بلای جان ذخایر باارزش زیست محیطی شده اند
گل بخر: زمین تنها سیاره قابل سکونت برای انسان است این در حالیست که در معرض خطر نابودی قرار گرفته است. بدین جهت هر ساله به اهمیت مسائل زیست محیطی افزوده می شود. ذخایر زیست کره از نمونه های باارزش زیست محیطی هستند که صیانت از آنها اهمیتی دوچندان دارد.
به گزارش گل بخر به نقل از ایسنا، امروز ۱۲ آبان( ۳ نوامبر) روز بین المللی ذخایر زیست کره (International Day for Biosphere Reserves) است. این روز برای الهام گرفتن از راه حل هایی است که هم اکنون در این مناطق برای ایجاد توسعه پایدار با احترام به طبیعت و برای جهان اجرا می شود.
برنامه حفاظتی یونسکو که با نام ذخیره گاه های زیست کره (Biosphere Reserve) شناخته می شود، یکی از برنامه های راهبردی برای صیانت از محیط زیست است. در ایران ۱۳ ذخیره گاه زیست کره - که شامل پارک های ملی، آثار طبیعی، پناهگاه های حیات وحش و مناطق حفاظت است - در شبکه جهانی ذخیره گاه های یونسکو به ثبت رسیده و هدف از اعلام ذخیره گاه های زیست کره جلوگیری از تغییرات برگشت ناپذیر و بهره برداری ناپایدار از منابع طبیعی در عین نیاز به بهره برداری از طبیعت باتوجه به رشد بیش از پیش جمعیت است که به یکی از تقسیم بندی های مهم حفاظتی جهان تبدیل گشته است.
این ۱۳ ذخیره گاه شامل ذخیره گاه های زیست کره دشت ارژن و دریاچه پریشان، ارسباران، گنو، گلستان، حرّا، کویر، ارومیه، میانکاله، توران، دنا، تنگ صیاد و سبزکوه، هامون و کپه داغ می شود.
موقعیت جغرافیایی ذخیره گاه های زیست کره به صورتی است که در مرکز ذخیره گاه زیست کره یک هسته مرکزی قرار دارد که از آن به شدت حفاظت می شود. این بخش را هم ناحیه ای دیگر مانند سپری حفاظتی احاطه کرده است که به آن زون ضربه گیر(Buffer Zone) یا محدوده ضربه گیر گفته می شود. در محدوده ضربه گیر، کارهای سنتی انسانی همچون گردآوری گیاهان خوراکی و تهیه هیزم برای مصارف خانگی زیر نظر کارشناسان به انجام می رسد علاوه بر این تعدادی تحقیقات غیر مخرب هم می تواند در این محدوده صورت گیرد.
اطراف زون ضربه گیر، یک زون دیگر به نام زون ارتباطی(Transition Zone) وجود دارد که در این محدوده، برخی از انواع توسعه پایدار مانند کشاورزی در مقیاس کوچک به انجام می رسد. علاوه بر این، در این محدوده امکان استخراج منابع طبیعی مانند الوار کنی انتخابی و تحقیقات تجربی نیز وجود دارد. این استراتژی کلی که در پیرامون هسته مرکزی، تعدادی زون های ضربه گیر و زون های انتقالی قرار داشته باشند به این لحاظ اهمیت دارد که مردم محلی را به پشتیبانی از اهداف مناطق حفاظت شده تشویق می کند.
اما و اگرهای تهدیدات ذخیره گاه های زیست کره
تهدیدات بسیاری ذخیره گاه های زیست کره ایران را تهدید می کند. از تهدیدات عمده ای که متوجه ذخیره گاه زیست کره ارسباران است می توان به چرای بی رویه دام، تبدیل اراضی جنگلی و مرتعی به کشتزار و قطع چوب درختان جنگلی اشاره نمود همین طور با انجام کارهای معدن مس در منطقه سونگون خطرات زیست محیطی ناشی از آلوده شدن آب رودخانه ها به ترکیبات خطرناک به همراه مس وجود دارد و کارهای جاده سازی نیز تخریب هایی را در منطقه ارسباران به همراه داشته است. از مهم ترین تهدیدات دو تالاب ارژن و پریشان می توان به خشک شدن آب این دریاچه ها، برداشت بی رویه آب از آنها و حفاری چاه های بدون مجوز در اطراف آنها اشاره نمود.
بروز خشکی و خشکسالی در هامون علاوه بر تهدید اساسی دریاچه هامون و منطقه حفاظت شده سایر منابع باارزش کشاورزی تحت تاثیر قرار می دهد و فرسایش بادی نیز صدمات فراوانی را به زیر ساخت ها، خطوط مواصلاتی شبکه آبیاری و مناطق مسکونی وارد میکند.
جاده کشی یکی از عوامل تهدیدکننده ذخیره گاه زیست کره باارزش دنا است. سال ۹۴ فاز اول طرح تعریض جاده یاسوج - سی سخت؛ جاده ای کوهستان که بخش شمالی آن از داخل منطقه حفاظت شده دنا عبور می کند، عملیاتی شد که در آن مقطع قطع درختان بلوط واکنش سازمان حفاظت محیط زیست را درپی داشت و سرپرست وقت اداره محیط زیست شهرستان بویراحمد گفته بود که قطع درختان بلوط حین عملیات تعریض جاده یاسوج- سی سخت بدون مجوز محیط زیست انجام شده است. سال ۱۳۹۶ مجوزی از جانب سازمان حفاظت محیط زیست برای تعریض و ایمن سازی قسمتی از این محور صادر شد اما تعداد درختان بلوطی که در عملیات اجرائی این طرح قطع شدند بیش از حداکثر میزان مقرر شده بر طبق گزارش ارزیابی این پروژه بود و الان نیز اجرای فاز دوم طرح تعریض جاده یاسوج به سی سخت مطرح است.
مهمترین عامل تهدید کننده ذخیره گاه زیست کره گلستان جاده ترانزیت تهران – مشهد است که از غرب به شرق پارک عبور می کند و منطقه را به دو قسمت تقسیم کرده است. سیل سال ۹۹ گلستان لطمه فراوانی به این جاده وارد کرده و سازمان حفاظت محیط زیست مترصد خارج کردن این جاده از داخل پارک است. ذخیره گاه زیست کره گلستان فاقد طرح مدیریت است اما پارک ملی گلستان هم اکنون واجد طرح مدیریت است، هر چند که اولین طرح مدیریت پارک ملی در ایران به نام" طرح جامع" در سال ۱۳۵۴ ابتدا برای پارک ملی گلستان تدوین شد اما این طرح اجرا نشد. باردیگر در سال ۱۳۷۶ و در " برنامه بهسازی پارک ملی گلستان" بر طبق الگوی فائو طرح مدیریت برای آن تهیه شد.
همچنین درپی وضعیت بحرانی دریاچه ارومیه کارگروه احیای دریاچه ارومیه از سال ۱۳۹۰ تشکیل شد و احیای این دریاچه بطور جدی در دستور کار دولت یازدهم قرار گرفت. در دولت دوازدهم یکی از اقدامات انجام شده برای احیای دریاچه ارومیه کوشش برای کاهش ۴۰ درصدی استفاده از منابع آب های سطحی بود و اقدامات لازم با هماهنگی جهاد کشاورزی، وزارت نیرو و سازمان برنامه و بودجه انجام شد. بر طبق هداف گذاری انجام شده قرار بود تا سال ۱۴۰۶ این هدف بطور کامل محقق و دریاچه ارومیه به مرحله احیای نهایی برسد.
بیشتر بخوانید: درباره ی ذخیره گاه زیست کره «ارومیه» چه می دانید؟
اما امسال به قدری وضعیت دریاچه ارومیه وخیم شد که آرزو اشرفی زاده - مدیر کل دفتر حفاظت و احیای تالاب ها در سازمان حفاظت محیط زیست - به ایسنا می گوید: دریاچه ارومیه هنوز بصورت کامل خشک نشده اما تقریباً دو قسمت شمالی و جنوبی آن از هم جدا شده و حدودا ۱۰۰۰ کیلومتر مربع از دریاچه باقی مانده است. یقینا تامین حق آبه زیست محیطی دریاچه نیاز است و در صورت عدم تامین آن سطح تراز دریاچه ارومیه به پایین ترین میزان خود در چندین سال اخیر می رسد.
بیشتر بخوانید: آیا دریاچه ارومیه بطور کامل خشک شده است؟
از دیگر ذخیره گاه ها می توان به تالاب میانکاله که دارای ارزش بالای اکولوژیک است، اشاره نمود اما طی سالهای اخیر با چالش های زیادی همچون آتش سوزی، جاده کشی و مرگ گسترده پرندگان مهاجر روبه رو شده است. سال ۹۸ بیش از ۴۳ هزار پرنده مهاجر در این تالاب به سبب آن چه مبتلاشدن به بوتولیسم اعلام شد، تلف شدند این در حالیست که طی سال ۹۹ نیز مرگ تعداد زیادی پرنده مهاجر در این تالاب گزارش شد. ناگفته نماند که سالانه بین ۵۰۰ هزار تا ۱ میلیون پرنده مهاجر در استانهای شمال کشور بصورت بدون مجوز صید می شوند و در بازارهای این استان به فروش می رسند..
از چالش های این منطقه می توان به چرای بی رویه دام در مراتع، شکار و صید بدون مجوز، تبدیل اراضی تالابی به زراعت و توسعه سکونت گاه ها و صنایع در حاشیه ذخیره گاه اشاره نمود که مشکلات زیست محیطی زیادی را برای این منطقه بهمراه داشته است.
از مهم ترین چالش های میانکاله در سالهای اخیر می توان به کلنگ زنی کارخانه پتروشیمی میانکاله اشاره نمود که واکنش های بسیاری را برانگیخت و در نهایت در بهار سال جاری برای همیشه روند راه اندازی آن متوقف گردید. از چالش های زیست محیطی راه اندازی پتروشیمی میانکاله می توان به آلودگی های زیست محیطی، آلودگی هوا، پساب صنعتی پترومیانکاله، نبود بازار محصول و عدم تکمیل زنجیره صنایع پایین دستی، شفاف نبودن داده های طرح در زمینه اشتغال آفرینی و عدم تناسب تابع هزینه – فایده محصول اشاره نمود.
یکی از طرح های زیست محیطی پر سروصدای دهه اخیر «طرح گردشگری جزیره آشوراده» بوده است. این پروژه در سال ۹۳ شروع شد ولی در دولت دوازدهم در سال ۹۷ برای نخستین بار اجرای آن به عنوان یکی از مصوبات سفر رئیس جمهوری به استان گلستان با دستور مقام قضایی متوقف گردید و بار دیگر در سال ۹۹ معاونت قضایی دادستان کل کشور دستور توقف این طرح را به دادستان گرگان ابلاغ نمود اما با وجود انتقادات وارد شده به این پروژه مانند فعالیت شرکت های پرورش ماهی در قفس در میانکاله، منشاء ریزگرد شدن آن و از میان رفتن محیط زندگی امن پرندگان موفق به کسب ارزیابی زیست محیطی سازمان محیط زیست در دولت سیزدهم شد.
بیشتر بخوانید: اهمیت ذخیره گاه زیست کره میانکاله و چالش های آن
بیشتر بخوانید: لایروبی کانال آشوراده و چند هشدار
درحالی برمبنای قوانین موجود هرگونه تخریب و آلودگی تالاب ممنوعست و عرصه های جنگلی کشور غیر قابل واگذاری به اشخاص حقیقی و حقوقی هستند که تالاب خوربردستان دیّر و جنگل های حرّای آن به سبب جاده کشی و راه اندازی سایت پرورش میگو با خطری جدی مواجه گشته اند این در حالیست که ماجرای راه اندازی سایت پرورش میگو در این منطقه از سال ۹۵ توسط سرمایه گذاران مختلفی مورد پیگیری قرار|گرفت و در سال ۹۷ یک سرمایه گذار شخصی که قصد پرورش نوع خاصی از میگو را داشت بعد از چند سال دوندگی مجوز کار گرفت و لودرهایش برای تسطیح منطقه که حتی شهرداری آنرا به چشم یک منطقه نمونه گردشگری دیده بود، فعالیت خودرا شروع کرد. دی ماه سال ۹۹ مردم دیّر در استان بوشهر با راه اندازی پویش خودجوش نجات جنگل حرّا و نصب پلاکاردهای گوناگون در سطح شهر نسبت به تخریب جنگل حرا در تالاب بردستان اعتراض کردند.
بیشتر بخوانید: جنگل های «مانگرو»، زیستگاه امن آبزیان و پرندگان
به گزارش گل بخر به نقل از ایسنا، هم اکنون شاهد روند رو به نابودی ذخیره گاه های زیست کره هستیم چونکه الگوی بهره برداری پایدار مردم محلی و صیانت از تنوع زیستی هم اکنون تغییر کرده است و چرای بیش از ظرفیت زیستگاه، شکار بدون مجوز و… وضعیت را در مجموع گرفتار دگرگونی کرده است. به عبارتی جمعیت های انسانی رو به افزایش است بدین جهت منابع طبیعی با مصرف بی رویه رو به کاهش است. با افزایش تراکم کشاورزی و سکونت در مجاورت مناطق حفاظت شده، تعارضات به این مناطق افزایش خواهد یافت. این پدیده نیازمند توجه مسئولان و مردم و انجام کارهای محیط زیستی منطبق با توسعه پایدار توسط آنها است تا ذخیره گاه های زیست کره کشور را از دست ندهیم.
منبع: golbekhar.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب