یک میراث ناملموس در معرض نابودی
گل بخر: «برف اندیل» یا برف چال، مهارتی برای ذخیره آب در سرزمین کم آب ایران بوده که در مناطق کوهستانی و بیشتر بین عشایر رواج داشته است؛ مهارتی که به شدت تحت تأثیر تغییرات جوی و اقلیمی کره زمین قرار گرفته و با وجود آن که یک سال از زمان ثبت آن در لیست آثار ملی نمی گذرد، اما احتمال انقراض آن می رود.
به گزارش گل بخر به نقل از ایسنا، «برف اندیل» دانشی و مهارتی برای ذخیره آب در زمستان است که بیشتر بین عشایر و دامداران رایج بوده است. در استان خراسان شمالی تعداد زیادی از عشایر «کُرمانج» زندگی می کنند که به روال گذشته دامداری و دامپروری می کنند، آنها تا پنج دهه گذشته از این دانش برای ذخیره آب استفاده می کردند که البته هنوز، موارد معدودی از برف اندیل ها در این استان به چشم می خورد.
باتوجه به اینکه در استانهای دیگر نمونه های مشابهی از برف اندیل مشاهده شده است، این دانش به عنوان میراث ناملموس به پیشنهاد استان خراسان شمالی در بهمن ماه ۱۴۰۰ به شماره ۲۵۹۷ ثبت شده است.
برف اندیل چیست و چه سرنوشتی پیدا کرد؟
برف در ارتفاع های ۲۴۰۰ متر از سطح دریا، ماندگار خیلی خوبی دارد. بدین سبب عشایر ساکن در مناطق کوهستانی گودال هایی را که در کوهپایه ها وجود دارد و در فصل بهار و تابستان آفتاب به آنها نمی تابد، بعد از آخرین بارش برف با گَوَن (نوعی گیاه) می پوشانند. به این چاله ها «برف اندیل» به مفهوم انبار برف گفته می شود. با تابش نور خورشید و افزایش دما از نیمه های بهار، برفِ جمع شده در برف اندیل ها به تدریج ذوب و از بخش زیرین آن، آب باریکه ای جاری می شود و دامداران با ایجاد چاله هایی در راه آب که عشایر کرمانج به آن «دالو» می گویند، از آب حاصل از ذوب برف برای شرب دام و نیز تامین آب مورد نیاز خانواده استفاده می نمایند.
در حقیقت «برف اندیل» از یک انبار بزرگ برف در شیاری رو به شمال درست می شود که روی آنرا بوته های گون می چینند و یا با لایه ای از خاک به ضخامت ۲۰ سانتی متر می پوشانند. طول چاله ها بیش از ۱۰ متر است و گاهی به ۲۰ متر می رسد و عرض آنها بین ۶ تا ۱۰ متر است.
«کوه علی کل» در دهستان هزار مسجد، «منطقه شاوست» در بین کوه درگز، قدمگاه کوه های نورانی، برفندیل های «گلول» در شمال شیروان و تعدادی از روستاهای قوچان، همچون مناطقی در خراسان شمالی هستند که برف اندیل یا برف چال در آنها هنوز مشاهده می شود. البرز مرکزی هم از دیگر مناطقی است که برف اندیل هایی در آن وجود دارد.
علی حسین پناه ـ تدوین گر پرونده ثبتی «برف اندیل» و کارشناس جامعه شناسی ـ که این توضیحات را درباره ی این میراث ناملموس به ایسنا ارائه کرد، درباره ی وضعیت امروز برف اندیل های استان خراسان شمالی اظهار داشت: متأسفانه تغییرات اقلیم و آب وهوا تأثیرات خیلی بدی روی آن گذاشته است.
او افزود: اصولا برف اندیل ها در ارتفاعات و قله های بلند و برف گیر به چشم می خورند، چون در ارتفاعات هم برف زیادی می بارد و هم شرایط جوی حاکم بر محل، خصوصا سرما موجب ماندگاری زیاد برف در چاله ها می شود. تا چند دهه گذشته برف اندیل های خراسان شمالی در ارتفاعات بیش از ۲۴۰۰ متر از سطح دریا مشاهده می شدند، اما در دو دهه اخیر فقط در ارتفاعات بیش از ۲۶۰۰ متر دیده می شوند و نسبت به گذشته ذخیره برف بسیار کمتری دارند.
این پژوهشگر همین طور اظهار داشت: نحوه نگهداری برف اندیل ها از گذشته تا امروز تغییر کرده است؛ یکسری از سازمان ها گفتند از گون ها برای پوشاندن چاله های برفی استفاده نکنند؛ چونکه موجب می شود پوشش گیاهی منطقه از بین رود. درحالی که گون های کنده شده برای پوشاندن چاله های برفی (برف اندیل) هفت تا هشت سال قابل استفاده هستند.
منبع: گل بخر
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب