سیزده فروردین روز آشتی با طبیعت یا زخم زدن بر محیط زیست؟!

گل بخر: به گزارش گل بخر، هر سال با فرارسیدن نوروز و آغاز سفرهای سراسری ایرانیان، موج پرشماری از گردشگران به دل طبیعت و زیستگاه های بکر روانه می شوند. این حضور پرتعداد که در روز طبیعت افزایش هم پیدا می کند، گرچه از منظر اجتماعی و اقتصادی مزایایی بهمراه دارد اما فشار سنگینی بر محیط زیست وارد می کند؛ از انباشت زباله و آلودگی در جنگلها و سواحل گرفته تا بر هم خوردن آرامش حیات وحش و افزایش موارد شکار و قاچاق گونه های نادر.

به گزارش گل بخر به نقل از ایسنا هر سال با آغاز تعطیلات نوروز، استانهای گردشگرپذیر بخصوص مناطق شمالی شاهد خیل عظیم مسافران هستند که برای بهره بردن از مناظر طبیعی راهی جنگلها، سواحل و پارک های ملی می شوند. این هجوم گردشگران نوروزی به طبیعت، چهره زیست بوم ها را دستخوش تغییر می کند. انباشت زباله و پسماند یکی از اولین نشانه های این حضور گسترده است؛ چنان که در استان مازندران میزان تولید زباله روزانه در بعضی شهرها از حدود ۲۰۰ تن در ایام عادی به نزدیک ۱۰۰۰ تن در روزهای نوروز بیشتر می شود.

به گفته عطالله کاویان ـ مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران ـ حضور چند برابری جمعیت در نوروز به استان مازندران سبب می شود تولید زباله به ۱۵ برابر روزهای معمول برسد و چنین حجم عظیمی از پسماند، چالشی جدی برای مدیریت پسماند و پاکیزه نگه داشتن طبیعت به وجود می آورد.
از طرف دیگر، فصل بهار زمان زادآوری خیلی از گونه های حیات وحش است و تردد انبوه مسافران در زیستگاه های طبیعی می تواند آرامش حیات وحش را بر هم بزند و برای جانوران استرس بوجود آورد.

ورود غیرمسئولانه برخی گردشگران به مناطق بکر، درست در هنگامه زادآوری جانوران، تهدیدی مضاعف برای بقای نسل آنها بشمار می رود.

نمونه هایی مانند پارک ملی گلستان که در روز طبیعت (۱۳ فروردین) میزبان خیل عظیم مردم می شود یا پناهگاه حیات وحش میانکاله که در بعضی سال ها پذیرای ده ها هزار مسافر نوروزی بوده است، نشان می دهند تراکم حضور انسان تا چه حد می تواند فضای زیستی جانوران را متأثر کند. رضا زمانی مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان هم تاکید کرده که طبیعت در سالهای اخیر صدمه های فراوانی از ناحیه گردشگری غیرمسئولانه متحمل شده است؛ از حریق جنگلها گرفته تا آلوده شدن رودخانه ها و از میان رفتن پوشش گیاهی که همه در نهایت حیات جانوران وحشی را تهدید می کند
آسیب پذیری مناطق حفاظت شده در روزهای نو
حضور گسترده گردشگران در مناطق حفاظت شده و پارک های ملی چالش هایی ویژه بدنبال دارد. خیلی از این مناطق ظرفیت اکولوژیک محدودی دارند و ورود جمعیت زیاد میتوان به تخریب مستقیم زیستگاه ها منجر شود. بطور مثال در استان گیلان پارک ملی خشکی–دریایی بوجاق در تعطیلات با هجوم خودرو های گردشگران رو به رو شد که تا زون امن این پارک ملی پیشروی کردند. احسان باقری پور رئیس اداره پارک ملی خشکی دریایی بوجاق کیاشهر با اشاره به این معضل اعلام نمود هرگونه خودروی گردشگری یا آفرود که وارد محدوده حفاظتی پارک شود بلا فاصله از منطقه هدایت خواهد شد.

به قول وی در یک مورد، حضور چهار خودروی سواری خانوادگی در محدوده امن گزارش شد که مأموران یگان بلا فاصله نسبت به خروج آنها اقدام نمودند.

این رویدادها نشان میدهد حتی اگر عمدی در تخلف گردشگران نباشد، ناآگاهی از مرزهای مناطق حفاظت شده و نبود علایم کافی می تواند به تجاوز ناخواسته به حریم حیات وحش منجر شود.

فشار گردشگران بر مناطق بکر، وظایف محیط بانان را هم مضاعف کرده است. محیط بانان در روزهای نوروز علاوه بر راهنمائی و نظارت بر گردشگران، باید حواسشان به ممانعت از شکار و صید غیرمجاز، پیش گیری از حریق و صیانت از حریم مناطق هم باشد اما حضور محدود نیروهای حفاظتی در مقابل حجم وسیع گردشگران کفاف نمی دهد.

چنان که مسئول پارک ملی بوجاق اظهار داشت که با وجود گشت های مستمر، امکان حضور لحظه به لحظه محیط بانان در تمامی نقاط پهنه حفاظت شده به سبب وسعت و تنوع وظایف وجود ندارد.

از این رو، مشارکت خود مردم محلی و طبیعت دوستان برای اطلاع رسانی تخلفات بسیار حیاتیست و به همین دلیل هم در گیلان از شهروندان و بومیان خواسته شده در صورت مشاهده هرگونه ورود غیر مجاز به مناطق تحت حفاظت، صدمه به طبیعت یا حیات وحش، به سرعت مبحث را به ادارات محیط زیست اطلاع دهند تا اقدامات لازم قانونی صورت گیرد.

بسیاری از پارک های ملی و پناهگاه های حیات وحش ایران در روزهای نوروز میزبان شمار توریستهایی است که بدون رعایت ضوابط، وارد عرصه های حساس می شوند. این امر می تواند گونه های جانوری را در زیستگاه های امن شان گرفتار ناامنی و فشار کند. منظره دسته های پرندگان آبزی در تالاب ها و سواحل یادآور اهمیت حفظ آرامش این سکونت گاه های حیات وحش در مقابل آشفتگی های ناشی از حضور بی ضابطه انسان هاست. در واقع، بقای چنین جلوه های چشم نواز حیات وحش وابسته به رعایت حدود و ظرفیت برد زیستگاه ها در مقابل گردشگریست.
آلودگی، زباله و اختلال در طبیعت
پیامدهای منفی گردشگری نوروزی تنها به حضور فیزیکی انسان در زیستگاه ها محدود نمی شود بلکه عادات رفتاری نادرست می تواند صدمه های عمیقی بر پیکره طبیعت وارد کند. رها کردن زباله در جنگل، کوهستان، ساحل و بیابان یکی از معضل های تکرارشونده تعطیلات است که حیات وحش را بشکل های مختلف تهدید می کند. حیوانات امکان دارد زباله های پلاستیکی و مواد تجزیه ناپذیر را ببلعند یا در آنها گرفتار شوند و این مساله سلامتی و بقایشان را به خطر می اندازد. مدیرکل محیط زیست گیلان با اشاره به این مشکل، پسماند را یکی از بزرگ ترین چالش های استان در فصل مسافرت دانسته و از همگان خواسته است به هیچ وجه زباله های خویش را در طبیعت رها نکنند و حتما هنگام سفر کیسه زباله همراه داشته باشند تا پسماندها را جمع آوری و تفکیک کنند.

تجربه های موفق هم دراین خصوص وجود دارد؛ چنان که در گیلان طی نوروز سال هایی با اجرای طرح هایی مانند «مسیر سبز، ساحل پاک» و توزیع ده ها هزار کیسه زباله بین مسافران، حجم زباله های باقیمانده در حاشیه جاده ها و تفرجگاه ها نسبت به سالهای قبل کاهش محسوسی پیدا کرد.
افزون بر آلودگی ناشی از زباله، آلودگی صوتی و اختلال در آرامش طبیعت هم از تبعات حضور انسان در روزهای نوروز است. استفاده از وسایل آتش بازی و مواد محترقه در جشن های سال نو و روز طبیعت می تواند صدای ناهنجاری در زیستگاه ها بوجود آورد که حیوانات وحشی را گرفتار ترس و اضطراب می کند. مواد محترقه و سر و صدای بلند آرامش حیات وحش را بر هم می زند و باعث آزار جانوران می شود.

محیط بانان و فعالان محیط زیست هر سال تاکید می کنند در دل طبیعت از ایجاد سروصدای بی مورد، پخش موسیقی با صدای بلند و ترساندن حیوانات خودداری شود تا موجودات بومی در زیستگاه خود احساس امنیت داشته باشند.

از دیگر رفتارهای مخربی که در پیک نیک ها و گردش های نوروزی همچون روز طبیعت مشاهده می شود، شکستن شاخه ها و تخریب پوشش گیاهی برای افروختن آتش یا برگزاری چادر است. هرچند یک شاخه درخت شاید از نگاه برخی ناچیز باشد اما تکرار این کار توسط هزاران مسافر، خسارتی جدی به درختان و بوته ها وارد میکند. جمشید محبت خانی رئیس یگان حفاظت سازمان محیط زیست خاطرنشان کرده با وجود ارتقاء نسبی شرایط در روز طبیعت طی سالهای اخیر، هنوز مواردی نظیر شکستن درختان توسط برخی افراد دیده می شود که نیازمند فرهنگ سازی بیشتر است.

همچنین افروختن آتش در جنگلها و مراتع خشک تهدید بالقوه حریق را به دنبال دارد. سازمان هواشناسی معمولا در روزهای بهار نسبت به افزایش دما و وزش بادهای گرم اخطار می دهد و سازمان محیط زیست از گردشگران می خواهد تا حد امکان از روشن کردن آتش در زمینه های طبیعی اجتناب کنند. اگر هم آتشی افروخته شد، حتما قبل از ترک محل از خاموش شدن کامل آن مطمئن شوند تا حادثه ناگواری رخ ندهد.

معضل دیگر نیز، رهاسازی گونه های غیربومی در طبیعت است. هر سال همزمان با روز طبیعت و پس ز آن مشاهده می شود که برخی خانواده ها ماهی های قرمز سفره هفت سین را در رودخانه ها، تالاب ها یا چشمه ها رها می کنند به گمان آن که به طبیعت بازگردانده می شوند. در صورتیکه ماهیان قرمز اساساً گونه هایی غیربومی و مهاجم هستند و ورودشان به زیست بوم های طبیعی یک تهدید زیست محیطی به شمار می آید.

این ماهی ها می توانند گونه های آبزی بومی را تحت فشار قرار دهند و تعادل اکوسیستم های آبی را به هم بزنند. سازمان حفاظت محیط زیست به صراحت اعلام نموده که مردم از رهاسازی ماهی قرمز در رودخانه ها و تالاب ها اجتناب کنند و شهرداری ها در آخر تعطیلات نوروز این ماهی ها را جمع آوری کنند تا بشکل بهداشتی امحا یا مدیریت شوند.
شکار غیر مجاز و قاچاق گونه های حیات وحش
افزون بر صدمه های ناخواسته، متاسفانه عده ای سودجو در روزهای نوروز با سوءاستفاده از فرصت تعطیلات و شلوغی بازار، مبادرت به بهره کشی مستقیم از حیات وحش می کنند. یکی از نمودهای آن افزایش شکار و صید غیر مجاز در تعطیلات است. گزارش های یگان حفاظت محیط زیست نشان میدهد که تنها در نوروز ۱۴۰۱ بیشتر از ۱۰۰۰ مورد تخلف شکار و صید غیرقانونی در سرتاسر کشور به ثبت رسید. فرمانده یگان حفاظت محیط زیست اعلام نمود طی آن ایام، در مجموع ۲۵۸ پرونده قضایی برای متخلفان شکار و صید تشکیل و ده ها قبضه اسلحه غیر مجاز از شکارچیان ضبط شده است.

آمار تفکیکی این تخلفات نشان می داد ۸۹۵ مورد صید آبزیان، ۱۷۹ مورد شکار خزندگان، ۶۴ مورد شکار پرندگان و ۴۵ مورد شکار پستانداران در نوروز ۱۴۰۱ گزارش شده و همینطور ده ها مورد زنده گیری پرندگان و پستانداران توسط متخلفان شناسایی و متوقف شده است. این ارقام گواه آن است که با فرارسیدن بهار و فصل زادآوری، برخی شکارچیان غیر مجاز می کوشند بیشترین بهره را از حضور حیواناتی مثل پرندگان مهاجر یا آبزیان ببرند و خونسرد به قوانین، حیات وحش را شکار و صید کنند.

از نظر وضعیت مناطق حفاظت شده، گزارش های میدانی حکایت از آن دارد که برخی پارک ها بعد از نوروز چهره ای صدمه دیده پیدا می کنند و انباشت زباله بعد از سیزده بدر تبدیل به دغدغه ای تکراری برای دوستداران محیط زیست شده است.

هرچند در سالهای اخیر طرح های پاکسازی مردمی و مشارکتی بعد از تعطیلات به اجرا درآمده و مقادیر قابل توجهی زباله از این مناطق جمع آوری می شود، اما بهتر که اصلاً زباله ای در طبیعت رها نشود. نکته امیدوارکننده دیگر، رشد آگاهی عمومی نسبت به حفظ محیط زیست در سفرهای نوروزی است. فرمانده یگان حفاظت محیط زیست بعد از نوروز ۱۴۰۱ گزارش داد که وضعیت طبیعت در روز ۱۳ فروردین نسبت به سالهای قبل رو به بهبود بوده و همراهی مردم در رعایت نظافت و احترام به طبیعت بیشتر شده است.

با این وجود، این آمارها و گزارش ها زنگ هشداری است که اگر چاره اندیشی اساسی انجام نشود، هر نوروز می تواند تبدیل به فصلی از خسارات برای محیط زیست شود. افزایش چند برابری زباله در یک استان یا ثبت بیشتر از ۱۰۰۰ تخلف شکار در دو هفته، ارقامی نیست که بتوان بسادگی از کنارش گذشت. این وضعیت نشان میدهد ظرفیت تحمل خیلی از مناطق ایران در تعطیلات نوروز لبریز می شود و بدون مدیریت و برنامه ریزی، روند تخریب طبیعت شتاب خواهد گرفت.
راهکارها و اقدامات برای حفاظت طبیعت در نوروز
در مواجهه با چالش های مورد اشاره، سازمان های مسئول و نهادهای مردمی اقدامات گوناگونی را برای کاهش صدمه های گردشگری نوروزی بر محیط زیست در دستور کار قرار داده اند. هر سال قبل از آغاز تعطیلات، یگان های حفاظت محیط زیست به حالت آماده باش کامل در می آید و سطح نظارتی را بیشتر می کند. همینطور نیمی از نیروهای یگان حفاظت محیط زیست کشور حتی در لحظه تحویل سال در محل خدمت حاضر هستند تا امنیت مناطق حفاظت شده را تأمین کنند.

یکی از برنامه های موثر، اطلاع رسانی و فرهنگ سازی عمومی است. طی سالهای اخیر ادارات محیط زیست استانها با همکاری رسانه ها بخصوص صداوسیمای محلی، مبادرت به پخش پیام های آموزشی در مورد احترام به طبیعت در سفرهای نوروزی کرده اند همینطور بروشورها، بنرها و پلاکاردهای حاوی پیام های محیط زیستی در تفرجگاه ها و جاده های پرتردد نصب می شود تا مسافران به حفظ نظافت و آرامش طبیعت ترغیب شوند.

اقدام ابتکاری دیگری که انجام شده، برگزاری چادرهای راهنمای نوروزی در ورودی شهرها توسط یگان حفاظت محیط زیست است که ضمن خوشامدگویی به مسافران، سفارش های محیط زیستی سفر پاک را به آنها عرضه می دهد.

اگر گردشگران طی ایام نوروز بخصوص روز طبیعت به سفارش ها عمل کنند، از ریختن زباله و ایجاد آلودگی صوتی بپرهیزند، از مناطق ممنوعه دوری کنند و به حیات وحش صدمه نرسانند، طبیعت هم از حضورشان آزرده نخواهد شد. سازمان های متولی هم باید با برنامه ریزی، آموزش، فراهم کردن امکانات لازم مانند سطل زباله، کیسه زباله، سرویس بهداشتی کافی در تفرجگاه ها و اجرای قانون، سفرهای نوروزی را بسمت گردشگری مسئولانه هدایت کنند.

منبع: گل بخر

1404/01/13

18:30:41

5.0 /5

332

تگهای خبر: آلودگی , اكوسیستم , امنیت , باد

این مطلب گل بخر را تایید می کنین؟

(1)

(0)

تازه ترین مطالب مرتبط

نظرات کاربران گل بخر در مورد این مطلب

نظر شما در مورد این مطلب

نام:

ایمیل:

نظر:

سوال:

= ۱ بعلاوه ۱